İstanbul; resmi verilere göre dünyanın en kalabalık 17. şehri… Yine resmi verilere göre, bu kalabalıklığı yaratan nüfus 15.000.000… Yazıyla onbeş milyon…
Dünyanın en kalabalık şehri olan Tokyo’da 13 hattan oluşan günde 8.7 milyon insan taşıyan bir metro sistemi var. Açılış tarihi: 30 Aralık 1927
Dünyanın en kalabalık ikinci şehri olan Mexico City’nin metrosu, gün içinde dünyada en nfazla yolcu taşıyan metro olma unvanını koruyor. Üçüncü en kalabalık şehir olan New York’taki metro ağının ise toplam uzunluğu 1.200 kilometre… Tam 1.200 kilometre… Bu ağ üzerinde 470 istasyon bulunuyor ve tüm şehri ahtapot gibi sarıyor.
Dünyanın en kalabalık 17. şehri olan sevgili İstanbul’umuzda ise metro öyküsü çok eskilerde başlıyor. 1876 yılında yapılan Tünel; Karaköy ile Taksim arasında yolcu taşımaya başlıyor. Tabii durak Taksim’in göbeğinde değil. Şişhane sırtlarında yer alıyor. O bölgeye de Tünel adı veriliyor. Toplu taşımada metronun öncüleri arasında gösterilen bu hat, ardından gelecek eklemeler ve yeni hatlar için ne yazık ki önemli bir rol oynayamamış.
İstanbul için kapsamlı bir metro yapılması fikri, İETT arşivlerine göre ilk olarak 1908 yılında ortaya atılıyor. Mecidiyeköy ile Yenikapı arasında bir metro imtiyazı verilmesine karşın, proje her nedense gerçekleştirilmiyor. 1912’de bir Fransız mühendis; Karaköy-Şişli arasında bir hat öneriyor ve hatta hattın Kurtuluş’a doğru bir giriş de yaptığı bir proje sunuyor. Lakin bildiğimiz gibi, bu proje de gerçekleştirilmiyor.
1936’da davet edilen Fransız şehirci Prost, Taksim-Beyazıt arasında bir metro hattı kurulmasını öneriyor. Taksim’den başlayacak olan hattın İstiklal Caddesi ile Tarlabaşı Bulvarı arasından geçerek İngiliz Sarayı ve Tepebaşı’ndan sonra Tünel’e, oradan Şişhane’ye ve Galata Kulesi’nin doğusundan Karaköy’e inmesi öngörülüyor. Ancak proje; kot farkları, Haliç’i aşması gereken viyadük inşaatı ve bu viyadüğün tarihi eserleri gölgeleyeceği gerçeği nedenleri ile rafa kaldırılıyor.
Yabancı Ülkelerde Bayındırlık İşleri, Hollanda Teknik Müşavere Bürosu “Nedeco”, 1951 yılında bir proje geliştiriyor. Nedeco’nun teklifinde, Taksim-Beyazıt arasında teklif edilen güzergah için yeni çözümler öneriliyordu. Taksim, Sıraselviler, İstiklal Caddesi, Galatasaray üzerinden ilerleyen hat; bu noktadan sonra yer altına iniyordu. Tepebaşı, Şişhane ve Karaköy yer altından geçiliyor, ardından tekrar yüzeye çıkılıyordu. Bu noktadan sonra hem metro hatlarını, hem de gidiş ve geliş ayrı iki yolu taşıyan 45 m’lik bir yüzer köprü ile karşıya geçiliyor, Eminönü’ne ulaşılıyordu. Mısır Çarşısı ile Rüstem Paşa Camii arasında tekrar yeraltında giren hat, büyük bir kavisle Babıali ile Ebussuud caddeleri kavşağında bir istasyona ulaşıyor, oradan Sultanahmet Meydanı’na varıyor, İstanbul Adalet Sarayı’nın altından geçerek Çarşıkapı istasyonuna geliyor ve Beyazıt’ta son buluyordu. Bu güzergaha ek olarak; ileride Boğaz irtibatını yapacak hattın başlangıcı olan Karaköy-Tophane parçası da teklif ediliyordu. Projenin ilerleyen aşamalarında Taksim-Şişli, Beyazıt-Topkapı-Edirnekapı stikametlerinde yeraltından hatlar ekleniyordu.
İstanbul Metrosu ile ilgili yapılan son proje, IRTC kapsamında 1987’de gerçekleştirilen çalışma oldu. Bu konsorsiyum, İstanbul Metrosu ile birlikte “Boğaz demiryolu tüneli” projesini de birlikte hazırladı.
Toplam 16 kilometre olan metro projesinde Topkapı-Şehremini-Cerrahpaşa-Yenikapı-Unkapanı-Şişhane-Taksim-Osmanbey-Şişli-Gayrettepe-Levent-4.Levent olan bir hat önerilmişti. Bu projenin Şişhane-Hacı Osman arası hizmete açıldı. Kalan kısımlar ise henüz inşaat aşamasında…
İstanbul’un 2012 yılı itibariyle kent sakinlerinin kullanımına sunduğu metro hattı sadece Şişhane ile Hacıosman arasında hizmet veriyor. Bununla birlikte metro olmayan ama raylı sistem olarak hizmet veren hatlar da var: Tarihi Karaköy-Tünel füniküler hattı, Taksim-Kabataş füniküler hattı, Bağcılar-Kabataş tramvay hattı, Aksaray-Atatürk Havaalanı hafif metro hattı ve Topkapı-Habipler tramvay hattı…
Bu yılın Temmuz ayında; Kadıköy-Kaynarca metrosunun Kartal’a kadar açılması hedefleniyordu. Bu hat Kaynarca’ya ulaştığında, toplam 26.5 kilometre ile İstanbul’un en uzun metrosu olacak. Hat; D-100 (E5) karayolunun ortalama 30 metre altından gidiyor. Hattın Sabiha Gökçen Havaalanı’na uzatılması için proje çalışmaları da hala devam ediyor.
Ek olarak; Üsküdar Metrosu için ihale tamamlandı. Ayrıca Avrupa Yakasında inşaatı 6 yıldır devam eden Otogar-Bağcılar ve Bağcılar-Başakşehir-Olimpiyatköyü metrosunun da hizmet vermesi bekleniyor.
Bu bilgilerden sonra; gelelim 2012 yılının İstanbul Raylı Ulaşım Hatları durumuna:
İstanbul’da kentiçi raylı ulaşım ağının uzunluğu 146 kilometre… Bu uzunluğa; her 2 yakada hizmet veren Sirkeci-Halkalı ve Haydarpaşa-Gebze banliyö trenlerinin hatları da dahil. 44 km uzunluğundaki Haydarpaşa-Gebze banliyö tren hattının 7 kilometresi zaten Kocaeli il sınırlarında… Yani İstanbul’a ait olan bölüm 37 kilometre… Halkalı-Sirkeci banliyö hattı ile birlikte, İstanbul’da toplam 64 kilometre banliyö hattı bulunuyor. Kentiçi raylı ulaşım ağının 82 kilometresi de yukarıda bahsettiğimiz metro ve tramvay hatlarından oluşuyor ve İBB tarafından üstleniliyor.
Yıl 2012… Dünyanın en kalabalık 17. şehrinin toplu taşıma için elinde bulunan tüm raylı hatların uzunluğu 146 kilometre… İstanbul’un önemli bir bölümü de bu sistemden yararlanabilmek için kara yolu ve deniz yolu ile aktarma yapmak zorunda kalıyor.
Yıl 2012… İstanbul’un trafik sorununu çözmek için hala karayollarının genişletilmesi, boğaza köprüler yapılması için oluk gibi paralar akıtılıyor.
Yıl 2012… Yolların genişletilmesi için başlatılan son büyük çalışma nedeniyle yolda kalan, trafikte sıkışan insanlar, tuvalet ihtiyaçlarını araçlarında pet şişelere işeyerek gidermek zorunda kalıyor.
Dünyanın ilk metro sistemlerinden birini 1876’da yapan İstanbul; metromsu bir sisteme 1987’de “evet” diyebiliyor.
Bugün İstanbul’un tüm raylı hat sistemlerinin uzunluğu, New York metrosunun %10’undan biraz fazla… Ancak İstanbul’un nüfusu ve yüzölçümü, New York’un %10’undan çok fazla…
Metrobüs yüzünden yolları daraltan, şimdi de o daralan yolarlı açmaya uğraşan projeler, daha çok uzun süre pet şişelere işetecek İstanbul halkını…
Türkiye’de “Metro”, sadece bir abur cubur markası…
Аваллин эзоҳро диҳед